منابع طبیعی كشور زیرتیغ خشكسالی
خبرگزاری نفت و گاز: كرج- خشكسالی پدیده ای است كه دامنگیر كشور شده و همچون فریاد خاموش نسل هاست كه اكنون چهره خویش را بیشتر نشان داده و منابع طبیعی بیش از هر بخش دیگر زیرتیغ كم آبی قرار دارد.
به گزارش خبرگزاری نفت و گاز به نقل از ایرنا، خشكسالی یكی از پدیده های طبیعی است كه به علت برخورد درست نسل های مختلف با آن اكنون به یكی از بلایای طبیعی تبدیل گشته است.
خشكسالی یكی از بلایای طبیعی نامحسوس بوده و حالتی عادی و مستمر از اقلیم است، گرچه بسیاری آن را بلایی جدید و نوظهور می پندارند.
گرچه این پدیده تقریباً در تمام مناطق اقلیمی رخ می دهد، مشخصات آن از یك منطقه به منطقه دیگر كاملاً تفاوت می كند، علاوه بر اینكه این پدیده با زمان شدت و تعداد بارش ها مرتبط می باشد و بیشترین بخشی كه از این پدیده به علت عدم مدیریت صحیح از آن ضرر می بیند جوامع انسانی هستند.
عدم كنترل و مدیریت روند رو به رشد خشكسالی در سال های اخیر نتایج مصیبت باری را برای گیاهان، جانوران، خاك و جوامع انسانی به وجود آورده است.
دلیل اصلی بیشترین ضرر به جوامع انسانی به علت وابستگی زیست انسان ها به منابع طبیعی از این بلا و در اصل پدیده طبیعی است چون كه بخش های مختلف منابع طبیعی همچون مراتع، جنگل ها، سفره های زیرزمینی متاثر از تغییر اقلیم، كم بارشی ها و خشكسالی را تحت تاثیر خود قرار می دهد.
مراتع یكی از مهم ترین بخش های منابع طبیعی است كه متحمل خسارات سنگینی در سال های اخیر شده به طوریكه شاهد كاهش تولید علوفه و سبزی های كوهی می باشد كه دلیل اصلی آن علاوه بر خشكسالی ورود غیرمجاز و بیش از اندازه و ظرفیت دام به مراتع است.
فشار بر برخی از مراتع به حدی رسیده كه بعضی ها سال ها هم كه شاهد بارش های خوب هستیم، توان مراتع برای تولید گیاهان علوفه ای چندساله به حداقل رسیده و فقط شاهد رویش گیاهان یكساله هستیم علاوه بر اینكه یكی دیگر از تهدیدات بر مراتع به علت خشكسالی هجون آفات و بیماری ها می باشد.
این مورد خبرنگار ایرنا را بر آن داشت كه با چند تن از اساتید منابع طبیعی كشور به گفت وگو بنشیند.
**آشتی بخش اجرا با دانشگاه راهكار اصلی برای مقابله با آثار خشكسالی
مسئول اتحادیه انجمن های علمی منابع طبیعی و محیط زیست كشورگفت: آب یكی از اركان اصلی منابع طبیعی است و خاك و گیاه و هوا، اجزای اصلی زندگی را برای انسان و جانداران تشكیل می دهند.
دكترعلی سلاجقه اضافه كرد: زمانیكه مبحث مدیریت منابع طبیعی و آبخیزداری مطرح می گردد همان بحث آبخیزداری و مدیریت حدهای بالا و پایین از نظر علمی می باشد به طوریكه در حدود بالا به علت خشكسالی سیلاب اتفاق می افتد و در حدود پایین به علت خشكسالی كمبود آب را شاهد می باشیم.
وی تصریح كرد: اكنون تغییراقلیم این دو اثر را در كشور گذاشته یعنی هم دچار سیلاب ها وهم شاهد خشكسالی هستیم
و مرتب جابجایی بارندگی ها در كشور را داریم و نوع بارندگی ها هم عوض شده و برف بیشتر به بارش تبدیل گشته و شدت بارش ها نیزافزایش پیدا كرده است.
وی اظهار داشت: زمانیكه این اتفاق ها می افتد نخستین جایی كه اثرملموس آن دیده می گردد در پیكره منابع طبیعی است یعنی دببی رودخانه ها كاهش یافته، چشمه ها خشكیده، قنوات كم آب شده و سفره های زیرزمینی كاهش عمق پیدا كرده و پوشش گیاهی دچار یك تنش شده و دیگر پوشش گیاهی شاداب را در طبیعت مشاهده نمی نماییم.
سلاجقه با اشاره به اینكه اكنون در فصل بهار فقط یكساله ها رشد می كنند و چندساله ها در حال از بین رفتن هستند، ادامه داد:
اكنون منابع آبی به میزان كافی نیست، در نتیجه وقتی به این مورد نگاه می گردد دیده می گردد كه نخستین جایی كه در تغییر اقلیم متاثر می گردد پیكره منابع طبیعی است كه هم در بعد كم آبی دیده می گردد هم در بعد بروز سیلاب ها و هم در بعد كم شدن پوشش گیاهی آثار آن دیده می گردد.
وی اضافه كرد: وقتی پوشش گیاهی از دست می رود گونه های جانوری هم از بین می روند به طوریكه در خیلی از نقاط كشور خیلی از وحوش بومی اعم از مار، موش، خرگوش و جانوران بزرگتر دیگر ردپایی از آن ها دیده نمی گردد.
این استاد دانشگاه با اشاره به اینكه باید كشور را در این مواقع مدیریت كرد، اظهار داشت: در تحقیقات انجام شده در كشور و بررسی شاخص های موجود در جهان، كشور دچار تغییر اقلیم شده در نتیجه بحث سازگاری با اقلیم باید مدنظر قرار گیرد تا بتوانیم منابع طبیعی را حفظ و حیات انسانی را نیزاز شرایط به وجود آمده مثل ریزگردها، گرمایش زمین، كم آبی، خشكسالی و آلاینده ها نجات دهیم.
وی در مورد فعالیت اتحادیه انجمن های علمی محیط زیست ومنابع طبیعی كشور، بیان داشت: این اتحادیه از 12 انجمن علمی تشكیل شده كه مصوب وزارتخانه بوده و نخبگان كشور در بعد مسایل مربوط به منابع طبیعی و محیط زیست در آن عضویت داشته و كار اصلی این اتحادیه فقط ارائه راهكار علمی به بخش اجرا می باشد.
رئیس سابق پردیس كشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران اضافه كرد: ما در این اتحادیه در كارهای تحقیقاتی شاخص ها و آستانه ها را مشخص كرده و هشدارها را می دهیم و امیدواریم مسئولین اجرایی كشور با مجموعه علمی ودانشگاهی كشور ارتباط قوی داشته باشند و از این پتانسیل ها استفاده كنند تا كشور را با شرایط جدید سازگار نماییم زیرا این جمعیت باید در كشورارتزاق كرده، شاداب زندگی كند و افزایش پیدا كند.
وی تصریح كرد: با این حال وضعیت منابع طبیعی و محیط زیست، علم می تواند كشور را اداره كند و مشكل خاصی اتفاق نیافتد تا با مدیریت منابع آب، خا ك و گیاه به شرایط پرآبی رسیده تا از شوك های طبیعی كه به پیكره منابع طبیعی وارد می گردد بگذریم.
رئیس اتحادیه انجمن های علمی محیط زیست و منابع طبیعی كشور اظهار داشت: ظرفیت لازم وجود دارد تا این كار را توسط مجموعه علمی كشور به سرانجام برسد كه نیاز دولتمردان و دستگاه های اجرایی این اعتقاد را پیدا كنند كه مراكز علمی و مراكز دانشگاهی می توانند مشكلات كشور را برطرف كنند.
وی اضافه كرد: متاسفانه گسست عجیبی بین مراكز علمی و دانشگاهی و بخش اجرا وجود دارد در صورتی كه جاهایی كه به علمی كاركردن اعتقاد داشته باشیم كشور پیشرفت می كند همانطور كه در مسایل هسته ای، پزشكی، مهندسی ساختمان و زیرساخت ها كار به خوبی انجام شده و دنیا می بیند كه ما در رده های بالای نانو، بایو و هسته ای هستیم و با پیشرفته ترین تكنولوژی در این بخش ها كار می نماییم ولی در جایی كه از علم فاصله گرفته وعلم را خراب كرده ایم درجا زده ایم.
وی با اشاره به اینكه در بخش اجرا به صورت غیرعالمانه به برخی از افراد مدارك عالی تحصیلی داده می گردد در صورتی كه علم باید بر مبنای یافته های علمی جدید و تدبر و صرف وقت باشد، خاطرنشان كرد: زمانیكه می گویند ما به دانشگاه ها احتیاج نداریم این یك خطر برای كشور است و اگر دستگاه های اجرایی به این نتیجه برسند كه با علم بیگانه بشوند برای كشور احساس خطر می نماییم و امیدواریم آن ها با دانشگاه آشتی كرده ودانشگاه به بدنه اجرا برگردد تا مشكلات كشور برطرف شود و كنار هم بنشینیم.
**خشكسالی یك پدیده طبیعی 2500 ساله
رئیس دانشكده منابع طبیعی پردیس كشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران هم به خبرنگار ایرنا اظهار داشت: خشكسالی یك پدیده ی طبیعی است و ما به آن بلای طبیعی می گوییم در صورتی كه اگر واقعیت را بخواهیم نگاه نماییم كشور ما و كشورهایی كه مشابه ما هستند این شرایط بر آن ها حاكم است.
دكتر حسین آذرنیوند اضافه كرد: در فرمان و دعایی كه داریوش هخامنشی برای كشور می كند از خداوند می خواهد كه ایران را از سه بلای دروغ، جنگ و خشكسالی محفوظ بدارد كه نشان دهنده این است كه در2500 سال پیش هم كشور ما تحت تاثیر این پدیده قرار می گرفته است.
وی تصریح كرد: قدمت این پدیده نشان داده است كه ما باید با خشكسالی زندگی نماییم و خودمان را با آن انطباق بدهیم و هیچ ایرادی هم پیش نمی آید اگر مطابق با اصول و ضوابطی كه بر طبیعت حاكم است زندگی نماییم.
وی با اشاره به وضعیت خشكسالی و مصائب تولید شده، اظهار داشت: در شرایطی كه خشكسالی تمام قسمت های منابع طبیعی، كشاورزی و منابع آب را تحت تاثیر قرار می دهد، تطبیق با این شرایط ولی باید پیش از خشكسالی به فكر سال های خشكسالی باشیم.
آذرنیوند با اشاره به اینكه كارشناسی های هواشناسی این امكان را به ما می دهد كه پیش بینی نماییم، اضافه كرد: یكی از اقداماتی با پیش بینی كم بارشی ها توسط هواشناسی این است كه دام كمتری را در مراتع وارد نماییم و به اندازه ای كه در شرایط پرآبی وجود دارد فشار به مراتع وارد نكنیم و باید با تداركات پیش بینی شده با خشكسالی كنار بیاییم.
وی تصریح كرد: یكی دیگر از اقدامات در مراتع اجرای برنامه های اصلاحی باشد به طوریكه گیاهان متحمل به كم آبی و خشكسالی در این مراتع پرورش داده شوند ضمن اینكه بهره برداری از مراتع هم متعادل و متناسب با آن باشد.
وی با اشاره به اینكه رسیدن به این وضعیت نیازمند رصد و پایش دائمی منابع طبیعی و مراتع است، اظهار داشت: هشدارهای هواشناسی به ما این امكان را می دهد كه بدانیم با چه نوع خشكسالی و با چه شدتی روبرو هستیم و باید آن را در بخش های مختلف كشاورزی و منابعب طبیعی اطلاع رسانی نماییم ضمن اینكه بهره برداری از منابع آب باید به میزانی باشد كه در شرایط خشكسالی با بحران روبرو نشویم تا در زمان بحران دنبال چاره باشیم.
آذرنیوند با اشاره به اینكه اكنون راهكارهای عملی تدابیرو تمهیداتی اندیشیده شده و كارهای مختلفی به صورت جسته و گریخته انجام شده، تصریح كرد: برای اجرای این طرح ها و پروژه ها همچون بحران های سیل و خشكسالی متولی داریم ولی زمانیكه با بحران مواجه می شویم نمی دانیم چه نماییم.
وی بیان داشت: ما همیشه هر وقت اتفاق رخ می دهد داغ داغ همه به آن می پردازیم بعد آن را فراموش می نماییم مثل زلزله كه همه حواسشان به زلزله كرمانشاه بود و الان كم كم در حال فراموش شدن است در صورتی كه باید دید برای رفع آثار حادثه زلزله بم اكنون چه كرده اند و آثار آن هنوز بعد از سال ها باقی است.
وی با اشاره به اینكه تمام این تجارب پیش روی ماست، اظهار داشت: از ابتدا خشكسالی را پیش بینی می كردیم ولی راه چاره ای برای آن نداشتیم زیرا زمان خشكسالی بیشترین تاثیر بر روی منابع طبیعی به خصوص مراتع هست كه در نتیجه آن دام ها هم دچار مشكل می شوند كه از قبل باید به فكر این زمان ها باشیم و ذخیره سازی داشته باشیم.
وی با تاكید بر اینكه این شرایط را می توانیم با پایش دائمی كنترل نماییم، اضافه كرد: رفع این معضل درمان مقطعی نمی خواهد بلكه اتفاقی است كه باید دائم كنترل و رصد شود و برنامه ریزی مان متناسب با آن صورت گیرد.
رئیس دانشكده منابع طبیعی با اشاره به اینكه بیش از 2500 سال است كه با خشكسالی دست و پنجه نرم می نماییم و الان چرا بحران داریم، اظهار داشت: این وضعیت به علت بهره برداری غیر اصولی و استفاده بیش از اندازه از منابعمان است.
وی افزود: مناطق خشك و مناطق بیابانی بزرگترین مظاهر تمدن بشری هستند و نمی توان آن را از بین برد بلكه باید با آن بسازیم همانطور كه گیاه با این شرایط می سازد، گیاه و جانور با این پدیده كنار می آیند و ما شرایط را تشدید و خراب كرده و حق آن ها را از این طبیعت از بین می بریم و دام و حیات وحش تلف می گردد به جهت اینكه فكر دراز مدت و با برنامه نداریم.
**خشكسالی، فریاد نسل های بعد
رئیس سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری كشور در سال های 61 و 62 هم به خبرنگار ایرنا اظهار داشت: امروز به مسایلی مبتلا شده ایم كه آن را در سال های 61 و 62 پیش بینی می كردیم و برخوردهایی در ارتباط با ساختار منابع طبیعی و مدیریت منابع طبیعی می شد به طوریكه آن زمان كتابی را تحت عنوان 'فریاد نسل های بعد' منتشر كردیم.
سید محمد میرمحمدی اضافه كرد: امروز صدای خشكسالی به خوبی و به بلندی شنیده می گردد به طوریكه در خوزستان، سیستان وبلوچستان، ایلام و در غرب كشور به خوبی مشهود است و در دیگر نقاط كشورهم شاهد دیگر معضلات منابع طبیعی و محیط زیست همچون آلودگی هوا و ریزگردها هستیم.
وی تصریح كرد: ما این پیش بینی ها را می كردیم كه اگر به منابع طبیعی و محیط زیست كشور توجه لازم به عمل نیاید و آن ها نتوانند اعمال نظارت و دخالت در سایر امور برای هماهنگی با طبیعت كه منابع حیاتی كشور تلقی می شودداشته باشند ما با مشكلات زیادی مواجه خواهیم شد.
معاون اسبق وزیر كشاورزی در امور شیلات وآبزیان، در امور حقوقی و مجلس و مدیرعامل اسبق سازمان تعاون روستایی كشور ادامه داد: خشكسالی و دیگر معضلات طبیعی كه گرفتارش شده ایم ناشی از بی توجهی به منابع طبیعی كشور است و این موارد را ما خیلی سال ها پیش در كتاب فریاد نسل های بعد آورده ایم.
عضو شورای مركزی خانه كشاورز اضافه كرد: امروز ریزگردها یكی از آثار خشكسالی است و آلودگی هوا هم همچون مشكلاتی است كه امروز در ارتباط با بیابانی شدن داریم و كمبود آب، خشكسالی ها و موارد متعددی كه گرفتارش شدیم را از بی توجهی به مسایل منابع طبیعی كشور تلقی می نماییم.
وی اظهار داشت: در سال های 61 و 62 مكاتباتی كه با وزیر وقت وزارت كشاورزی و سایر مسئولین داشتیم نشان داده است كه اگر بی توجهی ها به مباحث منابع طبیعی و محیط زیست ادامه پیدا كند ما با مشكلات بیشتر و حادتری مواجه خواهیم شد، بنابراین هر چه زودتر از نظر ساختاری و هم از نظر تخصصی و علمی و فنی و هم از نظر قوانین و مقررات باید به نحوی عمل شود كه این سازمان بعنوان یك سازمان بالادستی به حساب بیاید.
میرمحمدی اضافه كرد: یعنی دستگاه های دیگر با اعمال نظر این سازمان و سازمان محیط زیست بتوانند عمل كنند زیرا اینها هم جنبه اجرایی و هم نظارتی دارند و اگر سایر فعالیت ها با ضوابط و قوانین حاكم بر طبیعت و محیط زیست همخوانی نداشته باشد طبیعی است كه دخالت های نابجا ممكن است صورت بگیرد و مشكلات بیشتری را فراهم كند.
وی تصریح كرد: حفاظت، احیا وتوسعه منابع طبیعی جزو سیاست های كلی سازمان جنگل ها و مراتع و وزارت منابع طبیعی پیش از انقلاب بوده است در صورتی كه تخریب زیاد جنگل ها نشان دهنده این امر است كه امر حفاظت به درستی انجام نشده است.
وی با اشاره به اجرای طرح های احیای منابع طبیعی، اظهار داشت: اقداماتی در این حوزه انجام شده ولی در قبال تخریب هایی كه صورت گرفته رقم قابل توجهی را نمی تواند داشته باشد.
وی به طرح های توسعه ای منابع طبیعی هم اشاره نمود و اضافه كرد: توسعه منابع طبیعی می توانیم بگوییم نداشتیم به جهت اینكه اگر جنگل ها و مراتعمان وسعتش بیشتر می شد می گفتیم توسعه انجام شده ولی عموما بر روی كارهای حفاظتی و احیایی سعی شده و كار درستی هم انجام شده ولی در قبال اقدامات تخریبی و بی توجهی هایی كه به عمل آمده و تخصیص های منابع نادرستی كه صورت گرفته طبیعی است كه اقدامات سازمان جنگل ها و مراتع و محیط زیست در مقایسه با تخریب ها خیلی قابل قبول نمی تواند باشد به جهت اینكه روند تخریب خیلی سرعت بیشتری داشته تا روند حفاظت و احیا.
میرمحمدی با اشاره به اینكه باوجود وضعیت موجود باید هرچه زودتر جلوی ضررهای بعدی را بگیریم، اظهار داشت: این یك ضرورتی است كه باید هم باور مسئولین را در این زمینه داشته باشیم و هم باور عمومی را و اگر ما بتوانیم باور مسئولین كشور را در این جهت اعم از اجرایی، قضایی و قانون گذاری جلب نماییم و بتوانیم تمام مردم را به نحوی با استفاده از تمام شبكه های ارتباطی آگاه نماییم و باید باور لازم را در مردم بتوانیم تولید نماییم و مشاركت عمومی مرتبط با حفاظت و احیاء منابع طبیعی و حفظ محیط زیست جلب نماییم.
** آفات و بیمارها یكی از محصولات خشكسالی در جنگل ها
رئیس انجمن علمی جنگلبانی كشور هم به خبرنگار ایرنا اظهار داشت: خشكسالی بر روی ضعف های فیزیولژیك درختان اثرگذار می باشد كه بنابراین طغیان آفات و بیماری های درختان را در سطح وسیع شاهد می باشیم كه از مهم ترین عوامل آن، تغییر اقلیم و خشكسالی ها می باشد.
هادی كیادلیری اضافه كرد: از سوی دیگر چون دستبردهای زیادی به منابع طبیعی و جنگل ها زدیم و دستكاری های زیادی كردیم این آثارپذیری و طغیان آفات و بیماری ها بوجود آمده است.
وی تصریح كرد: تغییر اقلیم و گرم شدن زمین سبب شد كه در سطح وسیعی طغیان آفات و بیماری ها را داشته باشیم به صورت مثال در یكی دو دهه اخیر و بخصوص در 6-5 سال اخیر در شمال كشور در حدود 300 هزار هكتار از جنگل ها طغیان آفات و بیماری ها را داشتیم.
وی اظهار داشت: 126 هزار هكتار از این جنگل های گرفتار شده به آفات وبیماری ها به گونه های خارجی مبتلا شده اند كه سبب مرگ و میر درختان در سطوح وسیعی شد.
كیادلیری با اشاره به اینكه این آفات وبیماری ها از كشورهای خارجی به طرق مختلف همچون بذر، مرز مشترك و محصولات چوبی وارد ایران شده اند، اضافه كرد: در زاگراس هم همین مساله را داریم كه خشكسالی سبب شد درختان به شدت به ضعف فیزیولوژیك مبتلا شده و دچار زوال اكوسیستم شویم كه همزمان شاهد طغیان آفات و بیماری ها هم باشیم.
وی یكی دیگر از محصولات خشكسالی را شدت یافتن آتش سوزی ها در جنگل ها دانست و ادامه داد: یكی از دلایل اصلی آتش سوزی ها افزایش دما و كاهش رطوبت است كه فوق العاده در آتش سوزی اثرگذار می باشد به طوریكه 2 تا 3 برابر میزان آتش سوزی افزایش یافته است.
وی افزود: نه تنها در تكرار آتش سوزی ها افزایش داشته ایم بلكه در شدت و حدت آن ها و الگوهای زمانی آن ها تغییر بوجود آمده به طوریكه تغییر این الگوهای زمانی و مكانی برای ما اخطار دهنده است.
مدیرعامل شركت آب منطقه ای استان البرز اظهار داشت: با وجود اینكه در سال آبی قرار داریم، تابحال میزان ذخیره سد كرج (امیركبیر) به 59 درصد و سد طالقان به 60 درصد رسیده كه امید است در زمستان امسال با بارش برف این ذخایر ارتقا پیدا كند.
به قول مدیرعامل شركت آب منطقه ای استان البرز میزان ذخیره آب سدهای كرج و طالقان امسال نسبت به مدت مشابه سال قبل كاهش 8 درصدی داشته است.
داود نجفیان اضافه كرد: اكنون 51 درصد از ظرفیت سد كرج و 60 درصد از ظرفیت سد طالقان پر شده است.
به قول این مقام مسئول، مجموع بارندگی ها از ابتدای سال آبی 97-96 تا كنون 157.7 میلی متر بوده است به طوریكه میزان بارندگی در سال آبی جاری 21 درصد كاهش نسبت به سال قبل را نشان می دهد، كه با بررسی های صورت گرفته نسبت به دراز مدت متوجه خواهیم شد میزان بارندگی با كاهش 27 درصدی در بلند مدت مواجه بوده است.
اكنون 51 درصد سد كرج پر از آب است كه این امر نسبت به سال قبل 8 درصد كاهش داشته و طبق بررسی های صورت گرفته 60 درصد سد طالقان پر آب شده است.
6156/1535
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب