دگرگونی اقلیم یا قهر طبیعت خطر جدی برای نسل ها
خبرگزاری نفت و گاز: كرج- تغییر اقلیم در دهه اخیر حكایت از خطری جدی برای حیات انسان ها، جانوران و گیاهان دارد، پدیده ای كه جدی بودن خطر آن را می توان از روی بهار كم آب ایران و دیگر مناطق جهان حدس زد.
به گزارش خبرگزاری نفت و گاز به نقل از ایرنا، روزهای 22 و 23 مارس مصادف با دوم و سوم فروردین ماه به نام روز جهانی آب (22 مارس )و هواشناسی (23 مارس) نامگذاری شده اند، روزهایی كه در این دهه ها با تغییراقلیم بارمعنایی بیشتری پیدا كرده است.
زمین و آسمان بهاری در این سال ها همچون گذشته سخاوتمند نیست، گاهی قهر طبیعت به حدی است كه در زمستان به جای بارش برف و باران، خاك نثار انسان ها، جانوران و در مجموع نفس ها می گردد.
روزهای ریزگرد و بارش خاك فصول سرد سال آنقدر زیاد است كه خیلی از مناطق ایران و كشورهای پیرامونی خانه نشین می شوند و زمستان تحفه ای برای تقدیم به بهار ندارد.
در گذشته ها سخاوت آسمان آنقدر زیاد بود كه بخشی از برف ها در بهار آب می شد و گاهی سفیدی آنها تا اواخر تابستان برپیشانی كوه ها خودنمایی می كرد اما امروز طبیعت به واسطه دست های مخرب، پاسخش قهرآمیز است.
دهه 70 شمسی سرآغاز خشكسالی ها و كم بارشی ها در ایران و برخی مناطق جهان است كه تا پیش از آن طبیعت نیمه خشك فلات ایران رودهایش پرآب و دشت ها سرسبز بود و بهار جلوه ای خاص داشت.
امروز جنگل ها، مراتع و گونه های جانوری در طبیعت ایران با خطر جدی به نام خشكسالی و كم بارشی مواجه اند و سبزینگی طبیعت رفته رفته كمتر و كمتر می گردد كه زنگ خطر را برای نسل ها به صدا درآورده است.
نامگذاری روز آب فقط مختص یك روز خاص نیست چون كه حیات انسان ها، جانوران و گیاهان به وجود دائمی آب بستگی دارد و نامگذاری ها فقط نمادین است تا قدر این نعمت الهی را بیشتر بدانیم.
اما هواشناسی بعنوان یك دانش امروزه از اهمیت بالایی برای برنامه ریزی های كوتاه مدت، میان مدت و بلندمدت كشاورزی، باغداری، فعالیت های اقتصادی، تولیدی، سفرها و پیشگیری از مخاطرات طبیعی در زندگی بشری دارد، علمی كه در عصر حاضر به واسطه تغییرات اقلیمی باید به توسعه آن همت گماشت.
روزهای دوم و سوم فروردین فرصتی است تا مبحث تغییر اقلیم و بحران آب و راهكارها برای پیشگیری از این پدیده ها یا كاستن از مخاطرات آنها واكاوی شود.
**تغییر اقلیم چیست؟
آنطور كه در بررسی های علمی آمده است، علت اصلی پدیده ی تغییر اقلیم رهایی بیش از اندازه گازهای گلخانه ای در جو است كه خود سبب به وجود آمدن خیلی از مشكلات كنونی مانند گرم شدن تدریجی آب و هوا، بالا آمدن سطح آب دریاها و بارش رگبارهای سیل آسا در برخی از مناطق زمین است.
طبق نوشته های كتاب 'آموزش تغییرات اقلیمی' كه توسط سازمان حفاظت محیط زیست كشور ترجمه و انتشار یافته، اقلیم، وضعیت معمول جوی هر منطقه در مدت زمان طولانی است، هر چند كه وضعیت هوای منطقه ای ممكن است هر روز تغییر كند، اما اقلیم آن كمابیش ثابت می ماند.
به طور مثال؛ مناطق معتدل، تابستان گرم و خشك و زمستان سرد و پربارش دارند، هر چند كه امكان دارد گاهی فقط یك بار در سال باران ببارد و بقیه ی سال هوا خشك باشد.
با آغاز انقلاب صنعتی در سال 1760 میلادی و رشد روزافزون دانش بشری، تغییرات گوناگونی هم در زندگی انسان ها رخ داده است.
نیاز بشر به انرژی و مصرف انواع سوخت های فسیلی مانند زغال سنگ، نفت و گاز طبیعی سبب انتشار و افزایش شدید موادی مانند دی اكسید كربن (CO2) و بخار آب (H2O) در جو شد.
همچنین جمعیت كره ی زمین هم روز به روز افزایش پیدا كرده و این افزایش جمعیت هم خود نتایج گوناگونی به دنبال داشته است.
این تغییرات همگی سبب شد كه شرایط آب و هوا و جو زمین هم مانند دیگر قسمت های كره ی زمین از صدمه های انسان در امان نمانده و دستخوش دگرگونی هایی شود، پدیده ی تغییر اقلیم كه عمدتاً مربوط به افزایش گازهای گلخانه ای در جو بوده از نمونه های بارز در این زمینه است.
مدل های آب و هوایی پیش بینی می كنند كه تا سال 2100 میلادی دمای كره ی زمین 1 تا 5.3 درجه ی سانتیگراد افزایش خواهد یافت، این پیش بینی بیان كننده ی این مطلب است كه تغییرات اقلیم در طول قرن حاضر و قرن آینده بیش تر از تغییرات آن در طول یكصد قرن گذشته خواهد بود.
برای توصیف عملكرد و اثر پدیده ی گلخانه ای باید موازنه ی انرژی میان زمین و فضا بررسی شود، طبق این موازنه، تابش های خورشیدی بعد از عبور از فضا به جو زمین رسیده و بخش بیش تر آن توسط زمین جذب می گردد.
جذب این انرژی توسط زمین سبب گرم شدن كره ی زمین شده كه این امر سبب تابش امواجی از جانب زمین به فضا می گردد.
براساس قوانین فیزیكی، طول موج تابش های تولید شده از زمین با پرتوهای رسیده به سطح آن متفاوت بوده واین بدان معنا است كه مثلاً اگر زمین تابش های مرئی را دریافت می كند، هنگام تابش پرتوهای گوناگون تولید می كند كه بسامد آن ها با بسامد پرتوهای مرئی متفاوت می باشد.
بررسی ها نشان داده است كه زمین بعد از گرم شدن، تابش های فروسرخ از خود منتشر می كند، بخشی از این تابش های فروسرخ از جو عبور كرده و بخشی دیگر به وسیله ی گازهای گلخانه ای موجود در جو جذب شده و دوباره توسط همین گازها به سطح زمین بازتابیده می شوند.
در واقع گازهای گلخانه ای كه نسبت به نور مرئی شفاف بودند، با تغییر طول موج پرتوها، به صورت نیمه شفاف عمل كرده و تمام تابش های فروسرخ انتشار یافته از سطح زمین را از خود عبور نمی دهند و دوباره مقداری از آن ها را به زمین بازمی گردانند.
براین اساس گازهای گلخانه ای مهم عبارتند از: بخار آب (H2O)، دی اكسید كربن (CO2)، اكسید نیتروژن (N2O)، متان (CH4)، ازن جو پائین (O3)، كلروفلوئورو كربن ها (CFCs) كه در این میان، بخار آب و دی اكسید كربن درمجموع 90 درصد سهم اثر گلخانه ای را به خود اختصاص می دهند.
میزان انتشار جهانی گازهای گلخانه ای ناشی از فعالیت های انسانی، 26 درصد در حد فاصل سال های 1990 تا 2005 میلادی افزایش یافته و انتشار گاز دی اكسید كربن (CO2) كه سه چهارم گازهای گلخانه ای را تشكیل می دهد، در همین دوره 31 درصد افزایش دارد.
بنابراین گازهای گلخانه ای سبب باقی ماندن كسری از انرژی خورشیدی رسیده به زمین در داخل جو می شوند و این تبادل انرژی سبب پایا ماندن دمای زمین در حد مناسبی خواهد شد.
اگر اثر گلخانه ای در جو زمین وجود نداشت، دمای كره ی زمین به صورت متوسط 5.15 درجه سانتیگراد نسبت به حال كم تر می شد، چنین كاهش دمایی سبب غیرقابل سكونت شدن زمین می شود(عصر یخبندان).
از سوی دیگر، چنانچه میزان گازهای گلخانه ای در داخل جو زیادتر از حد متعارف باشد، موازنه ی انرژی زمین به هم خورده و سبب باقی ماندن انرژی بیشتری در داخل جو زمین می گردد.
طبق بررسی های علمی طی 200 سال قبل و بخصوص در 50 سال اخیر، انتشار گازهای گلخانه ای به شدت افزایش یافته كه برای نمونه در زمان حاضر نسبت به پیش از انقلاب صنعتی، موجودی گازهای دی اكسید كربن و متان در جو به ترتیب 30 و 150 درصد افزایش دارد.
در این میان دی اكسید كربنی كه از سوختن سوخت های فسیلی منتشر می شود، اصلی ترین گاز گلخانه ای انسان ساخت به حساب می آید.
یكی از مهم ترین آثار گرم شدن زمین، تغییر شرایط جوی در سراسر جهان است، از زمان به وجود آمدن زمین در حدود چهار میلیارد سال پیش، این سیاره چرخه های بسیار زیادی گرم شدن و سرد شدن را از سر گذرانده است.
از جمله در 100 میلیون سال پیش، در دوران كرتاسه (دوره ی دوم زمین شناسی) میانگین دمای زمین حدود 8 درجه ی سانتیگراد گرم تر از امروز بوده است، دایناسورها در دمایی بیش از دمای امروز زمین زندگی می كردند.
در دوران یخبندان، در حدود 100 هزار سال پیش، متوسط دمای هوا چند درجه از امروز كم تر بوده است، توده های یخی كه امروز قطب ها را پوشانده اند، تمام اروپای شمالی، آمریكای شمالی، آمریكای جنوبی و استرالیا را دربرگرفته بودند، آخرین یخبندان حدود 10 هزار سال پیش رخ داده است.
فعالیت های مختلف بشری مانند استفاده ی بی رویه از جنگل ها و قطع درختان جنگلی، تبدیل چمنزارها به مزارع، تبدیل روستاها به شهرها، تولید دریاچه های مصنوعی جدید و حتی استفاده ی گسترده از جمع كننده های خورشیدی چهره ی زمین را تغییر داده و سبب افزایش ضریب بازتابی زمین شده و در نتیجه نسبت به گذشته كسر بیشتری از انرژی خورشید به فضا باز تابیده می گردد.
متداول ترین آثار و نتایج تغییر اقلیم عبارتند ازبالا آمدن سطح آب دریاها، اقیانوس ها و نواحی ساحلی، صدمه های وارده به بخش انرژی، منابع آبی، بخش كشاورزی و به خطر افتادن امنیت غذایی است كه تاثیرمخرب بهداشتی بر روی سلامت انسان ها دارد.
همچنین زندگی جانوران و گیاهان به مخاطره افتاده و تغییرات آب و هوایی منطقه ای به وجود می آید.
با این توصیف دوم و سوم فروردین مصادف با روز جهانی آب و هواشناسی، مبحث حیاتی و البته پر اهمیت یعنی
خطرات 'تغییرات آب و هوایی در جهان' را به ما گوشزد می كند.
به طور مثال در نقطه ای از جهان برف می بارد كه بی سابقه بوده است، سیل در منطقه ای سرازیر می گردد كه در طول تاریخ بارش چشمگیری به خود ندیده است، دماسنج ها افزایش و كاهش برودت و حرارت هوا در نقاطی را یاد آور می شوند كه شگفت انگیز است. بهار زودرس، زمستان بی برف و آب، پاییز بدون برگ ریزان و تابستان پر بارش همه و همه جزو نمونه های تغییرات جدی آب و هوایی در كره زمین است.
پدیده بارور ساختن ابرها نمونه ای از دخل و تصرف بشر در پدیده های طبیعی و یاد آوری این واقعیت است كه تغییرات آب و هوایی خارج از قاعده در جهان باید ما را نگران و بیدار كند، زیرا این تغییرات بخش عمده ای از فعالیت های اجتماعی، اقتصادی، كشاورزی، گردشگری و زیرساخت ها را تحت تاثیر قرار می دهد.
مطالعه و بررسی جَو و تغییرات احتمالی از دیرباز و از گذشته های دور مد نظر دانشمندان ایرانی بوده و خیلی از آنها در آثار خود مسائل جوی را مورد توجه قرار داده اند.
محمد بن زكریای رازی، ابن سینا، حكیم عمر خیام، ابوریحان بیرونی از شخصیت ها و دانشمندان ایرانی بوده اند كه درباره پدیده های جوّی و تغییرات احتمالی آثاری از خود به یادگار گذاشته اند.
براین اساس در نشست جهانی تغییرات آب وهوا كه سال قبل در پاریس برگزارشد، حاضران در این نشست بر چاره جویی برای پیشگیری از روند فزاینده تغییرات جوی در جهان تاكید نمودند.
دراین نشست بر مبحث جلوگیری از گرم شدن 2 درجه ای زمین تاكید شد چون كه طبق بررسی ها براثر گرم شدن زمین، برخی جزایر و شهرهای ساحلی به زیر آب می روند، خشكسالی و طوفان های شدید اتفاق می افتد و یك سوم گونه های جانوری در خطر انقراض قرار می گیرند.
مدیركل هواشناسی البرز می گوید: تاثیر تغییر اقلیم در كشور و استان البرز بسیار جدی و خطرناك است.
منصور رحمانیان بیان داشت: نتایج این پدیده در ایران و استان البرز باید جدی گرفته شود و كنترل آن نیازمند عزم ملی و تلاش همه هموطنان در كاهش مصرف آب است.
وی اظهار داشت: تغییر اقلیم یكی از معضلات جهانی است و تهدیدات این معضل در استان البرز با عنایت به كم آبی موجود بیش از دیگر استان های كشور مشهوداست.
وی به پدیده گرد و خاك در كشور و استان البرز اشاره نمود و اضافه كرد: با عنایت به افزایش برداشت آب از منابع آبی موجود، سطح چسبندگی در عمق زمین كاهش یافته كه با بروز یك سیستم پرفشار به سرعت گرد و غبار در فضا معلق می گردد.
مدیركل هواشناسی البرز، تخریب باغات و كمبود فضای سبز در استان را از عوامل تشدید كننده این خطر ارزیابی كرد و اظهار داشت: این شرایط برای استانی كه پیش از این بعنوان باغشهر شناخته می شده، بسیار اسفناك و دردناك است.
نكته قابل ذكر در مورد وضعیت اقلیمی البرز این است كه در فصل پائیز سال 96 میزان بارندگی این استان به حدود 30 میلی رسید كه بارش های مناسب بهمن ماه این میزان بارندگی را به یكصد میلی متر رساند.
با این اوصاف میزان بارندگی های سال آبی جاری البرز به نسبت مدت مشابه سال قبل 27 درصد كاهش نشان داده است.
طبق نظریه های علمی، یكی از طریق های كاهش گازها در سطح فضا، استفاده از سوخت پاك برای تولید انرژی در نیروگاه ها است، همینطور ترویج این امر در سطح منازل و واحدهای تولیدی صنعتی و اداری بعنوان راهكاری در كاهش آلودگی ها بیان شده است.
امروزه استفاده از منابع انرژی خورشیدی، باد و درمجموع سوخت های پاك از شیوه های كاهش آلودگی هوا و محیط زیست می دانند كه طبق بررسی های علمی اكنون حدود 30 درصد برق جهان از منابع پاك گرفته می گردد.
همچنین تغییر سوخت خودروها یا كاهش سفرها با خودروهای شخصی از مواردی است كه می تواند به پاكیزگی محیط زیست كمك نماید.
طبق بررسی ها 95 درصد سوخت هایی كه به خودروها انرژی می دهند، سوخت های فسیلی است كه نیاز به جایگزینی دارد.
با این حال تغییر در ناوگان حمل ونقل عمومی و تولید سیستم های كاهش آلاینده ها در واحدهای تولیدی و صنعتی
از راه های كاهش گازها در فضا بیان شده است.
با این حال تاكید می گردد كه عوامل اقلیمی یكی از اصلی ترین و مهم ترین عامل اثرگذار بر خصوصیت های اكوسیستم محسوب می شوند.
با توجه به این كه قابلیت دسترسی به آب یكی از منابعی است كه در معرض خطرات ناشی از تغییرات اقلیم قراردارد، بررسی تغییرات آن می تواند راهگشای معضلاتی چون خشكسالی، سیلاب های ناگهانی، مهاجرت جوامع انسانی، نوسانات قیمت محصولات غذایی و غیره باشد.
خشكسالی از مخاطرات طبیعی شناخته شده و بخش جدایی ناپذیر تغییرات اقلیمی است، رخداد خشكسالی بر بخش های مختلف زندگی انسان ها تاثیر می گذارد، تغییر در دما و الگوی بارش اثرات زیادی بر كمیت و كیفیت منابع آب به خصوص در مناطق خشك نظیر ایران دارد.
در سال های اخیر وقوع خشكسالی های مختلف در ایران خطری جدی برای منابع آب به حساب می آید، به علت افزایش میزان آب مورد تقاضا، بررسی اثرات تغییر اقلیم بر منابع آب ضروری به نظر می رسد.
اقدامات پیشگیرانه ای (مدیریت ریسك خشكسالی) كه بتواند اثرات خشكسالی و بحران آب را كم كند، نه تنها در مقایسه با هزینه های جبران خسارت ناچیز است، بلكه این اقدامات در هزینه هایی كه پس از وقوع خشكسالی صرف می شود، به صرفه جویی و كاهش هزینه ها هم می انجامد.
براین اساس لازم است با تاكید بر روش های مدیریت ریسك خشكسالی تلاش شود تا ضمن كاهش اثرات این پدیده بر بخش كشاورزی، زمینه لازم جهت استفاده پایدار از منابع آبی فراهم گردد.
استفاده اصولی از روش های آبیاری، اجرای طرح های آبخیزداری برای كنترل سیلاب ها و هدایت آنها به سفره های زیر زمینی، بكارگیری روش های علمی برای تثبیت خاك و كنترل كانون های گردوخاك، توسعه جنگل ها و درختان كم آب بر، استفاده از محصولات كشاورزی كم آب بر و مقاوم به خشكسالی، استفاده از انرژی های پاك در صنایع، خودروها، منازل و مكان های اداری و فرهنگ سازی در كاهش مصرف آب، بهینه سازی مصارف آب خانگی و اداری و... از روش های مقابله با آثار تغییر اقلیم است.
به وجود آمدن اتحادیه ها و تشكل های منطقه ای و محلی برای كنترل ریزگردها و توسعه فضاهای سبز، مهار سیلاب ها و اجرای طرح های ملی و بین المللی برای بازگرداندن وضعیت اقلیم به حالت گذشته ضروری می باشد.
7410/ 6155
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب