احیای برجام سهل، كمی ممتنع

به گزارش خبرگزاری نفت و گاز مذاکرات با هدف ˮبازگشت به برجام و احیای باردیگر آنˮ با حضور غیرمستقیم هیات مذاکره کننده آمریکا در وین به شکل جدی و با حضور رسمی هیات های کارشناسی و سیاسی شروع شد و طی حدود دو هفته طرف ها توانستند به زمینه ها و دیدگاه های مشترک برای آغاز نگارش متن نهایی دست یابند.

در عین حال برخی بر این نظرند که این مذاکرات سخت تر از مذاکرات ۲۰۱۵ است، ازاین رو دستیابی به تفاهم در آینده نزدیک امکان پذیر نیست.
به گزارش خبرگزاری نفت و گاز به نقل از ایسنا، سه ماه پس از روی کار آمدن جو بایدن در نهایت گام های جدی را برای بازگشت آمریکا به برجام شاهد می باشیم. هرچند هیات سیاسی آمریکا هنوز مجوز ورود به نشست های رسمی را با عنایت به خروج این کشور از برجام در می ۲۰۱۸ ندارد، اما حضور این هیات در محل و شهر مذاکرات در وین و هم تعامل غیرمستقیم با دیگر هیات های مذاکره کننده حاکی از تلاش این کشور برای پیوستن باردیگر به برجام است.
آمریکا برای بازگشت به برجام هم باید هزینه های سیاسی و بین المللی این خروج را به دیگر طرف های برجام بپردازد، هم شرایط اجرای تعهدات برجامی اش را به پیش از خروجش از این توافق بازگرداند که این مرحله سخت کار است. اما در آن صورت است که ایران و دیگر کشورها مجوز بازگشت این کشور به برجام را صادر خواهند کرد.
کشورهای باقی مانده در برجام از تمایل دولت بایدن برای بازگشت استقبال کرده و مذاکرات درباره چگونگی بازگشت و رفع تحریم های گسترده ضد ایران را طی دو هفته گذشته در وین از سر گرفتند.
از آنجایی که در سه سال قبل تحولات سیاسی، امنیتی و تحریمی گسترده ای از جانب آمریکا ضد ایران انجام گرفته است و متقابلا ایران در واکنش به عدم اجرای برجام و سیاست های خصمانه دولت وقت آمریکا از تعهدات برجامی اش عقب نشسته است، بازگشت به توافق ۲۰۱۵ آن هم با یک امضا یا اعلام بازگشت محقق نخواهد شد و باید ابتدا بسترهای لازم برای رفع تحریم ها فراهم گردد تا ایران هم به اجرای تعهدات هسته ای اش بازگردد. همزمان باید موانع سیاسی، منطقه ای و بین المللی هم از سر راه اجرای برجام برداشته شود.
برخی از کارشناسان و تحلیل گران عرصه سیاست خارجی و مسایل بین الملل بر این نظرند که مذاکرات وین برای احیای برجام و بازگشت آمریکا به توافق از مذاکرات ۲۰۱۵ که به توافق هسته ای منجر گردید "سخت تر" است! به واقع مذاکرات در این دور سخت تر از مذاکراتی است که به توافق هسته ای منجر شد؟ در این رابطه سوالات زیادی مطرح است.
موافقان این دیدگاه که مذاکرات در این دور سخت تر از سال ۲۰۱۵ است، بیشتر به تحریم های گسترده ای که در زمان دونالد ترامپ ضد ایران اعمال شد، تکیه دارند. از این جهت که اگر قبلا باید در مقابل هر اقدام هسته ای ایران بعنوان مثال ۱۰ اقدام از جانب آمریکا و اروپا انجام می گرفت، هم اکنون باید فقط ۱۰۰ اقدام از جانب آمریکا صورت گیرد.
با این حال، آنچه در رفع تحریم های آمریکا با هر تعداد و حجمی مهم می باشد، اراده سیاسی دولت آمریکا برای برداشتن تحریم ها طبق برجام است. اگر این اراده واقعی باشد و صرفاً در مواضع و سخنرانی ها به رخ کشیده نشود، برداشته شدن تحریم ها در یک برهه زمانی مشخص ولو طولانی امری کاملا میسر است. نقشه راه به لحاظ چارچوب ها و دسته بندی های فنی - هسته ای و حقوقی روشن است. برای رفع تحریم ها دیگر احتیاج به تفاهم و توافق بر سر مسیر و نقشه راه جدید نیست بلکه صرفاً با مباحث تکنیکی رو به رو هستیم که در سطحی وسیع تر از ۲۰۱۵ موردنظر است. شاید از این منظر مذاکرات کمی زمان بر و سنگین باشد اما در کلیت قابل مقایسه با مذاکراتی که برای نخستین بار در سطح بین المللی شکل گرفت و آمریکا و ایران هم برای نخستین بار پشت میز مذاکره نشستند نیست.
یکی از بحث های مهم ایران و آمریکا در این دور از مذاکرات در وین بر سر چگونگی رفع تحریم هاست که به نظر مناقشه برانگیزترین مسئله باشد. ایران اعلام نموده است که رفع تحریم ها باید یک جا صورت گیرد و سپس راستی آزمایی شود در عین حال طرف های مقابل برای اجرای این خواسته ادعاهایی دارند که طبیعی است در روزها و هفته های آتی شاهد کشمکش طرف ها بر سر این مورد باشیم. در عین حال اگر قرار باشد برجام در همان قالب موجود اجرا شود، رفع تحریم ها مرحله ای و گام به گام و تمدید تعلیق تحریم ها در دوره های زمانی سه ماهه و شش ماهه است. باید دید در نهایت طرف ها به چه حد وسطی از خواسته هایشان می رسند.
هم چنین در این دور از مذاکرات چندان از بحث های فنی - هسته ای پیچیده خبری نیست و تعهدات هسته ای ایران می تواند در همان چارچوب موجود در برجام مجدد اجرا شود منوط به اینکه طرف های دیگر هم اقدامات و تعهدات خویش را به صورت دقیق و کامل انجام دهند.
تحولات سیاسی و امنیتی رخ داده میان ایران و آمریکا در سطح منطقه از دیگر موضوع هایی است که برخی معتقدند تحت تأثیر این مسایل مذاکرات وین ۲۰۲۱ سخت تر از گذشته است.

اگر قرار باشد فقط به خاطر ترور سردار شهید قاسم سلیمانی اقدامی از جانب ایران انجام گیرد، آن اقدام "مذاکره نکردن" مستقیم یا غیرمستقیم با آمریکا چه در بحث برجام و چه مسایل دیگر یا اقدام نظامی متقابل است که می تواند دامنه یک جنگ و درگیری را در منطقه گسترده سازد. این در شرایطی است که به عقیده بسیاری هنوز انتقام سخت ایران در واکنش به ترور فرمانده سپاه قدس پاسداران اسلامی از آمریکایی ها گرفته نشده است. اما همان گونه که در مذاکرات ۲۰۱۳ و ۲۰۱۵ مسایل سیاسی دوجانبه، منطقه ای و غیره در مباحث هسته ای وارد نشد در این مرحله از مذاکرات هم به همان شیوه و روش کار دنبال شده است. این رویکرد سبب می شود که هر یک از اقدامات و تحریکات آمریکا در خلیج فارس و منطقه پاسخی به غیر از آنچه در بحث هسته ای در جریان است، دریافت کند.

گفته می شود که بی اعتمادی بسیار شرایط مذاکرات در وین را سخت کرده است اما سوال این جاست که مگر طرف ها بر اساس اعتماد به یکدیگر با هم مذاکره می کنند؟ منافع ملی هر یک از کشورها تعیین کننده رویکردشان در مذاکرات است. اگر بی اعتمادی آن قدر زیاد است که چشم انداز یک تفاهم بر سر اجرای دوباره برجام را مبهم می سازد اساسا چرا وقت و انرژی کشور را برای مذاکره ای بی نتیجه و محکوم به شکست باید گذاشت؟ مذاکرات هسته ای همواره در دو دهه اخیر بر اساس بی اعتمادی انجام شده است.
در هر مذاکرات سیاسی ـ بین المللی، ابعاد و رویکرد سیاسی طرف ها، موتور محرک مذاکرات هستند که البته پیش از شروع کار، در حین مذاکرات و هم در انتهای کار همواره باید به صورت قوی وجود داشته و مورد راستی آزمایی قرار گیرد، در غیر این صورت هیچ جلوه ای از تفاهم و توافق بروز و ظهور پیدا نمی نماید. آنچه مذاکرات هسته ای را در ژنو و وین به حرکت درآورد، تفاهم و اراده سیاسی طرف ها بود که پیش از شروع مذاکرات مورد تایید رهبران دو کشور قرار گرفت. و این اراده امروز برای احیای برجام وجود دارد.
در روند مذاکرات ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۵ آنچه بیشتر از پیش کار را سخت و پیچیده می ساخت، متوازن ساختن تعهدات و اقدامات هر یک از سوی ها در ابعاد فنی، هسته ای، اقتصادی و سیاسی بود. اما امروز به لطف کار فنی و حقوقی که قبلا در برجام انجام شده است، تمامی این پیچیدگی ها در روند بازگشت به اجرای تعهدات، روشن است. بعلاوه ایرادات و اشکالاتی که در روند اجرای برجام از جانب هر یک از سوی ها به وجود آمد می تواند در اجرای مجدد آن رفع گردد.
تا پیش از مذاکرات ۲۰۱۳ مسیر مذاکرات سنگلاخ و با موانع بسیار بزرگ رو به رو بود اما با شروع مذاکرات در آن سال، آرام آرام جاده ای شکل گرفت و کم کم موانع از سر راه برداشته شد و مسیر برای رسیدن به مقصد تا حد زیادی هموار گشت، هر چند که هنوز دست اندازهای زیادی در آن وجود داشت. اما از ۲۰۱۸ هر روز بر دست اندازها و موانع اضافه گردید. در روند احیای برجام و بازگشت آمریکا به توافق قرار نیست جاده ای جدید یا بزرگ تر ایجاد شود بلکه مقرر است همان جاده مسدود شده با موانع مختلف و بزرگ هموار شود.
در مذاکرات وین با هدف بازگشت همه طرف ها به برجام، دیگر از بازی پلیس بد فرانسه یا کشورهای دیگر خبری نیست. در ۲۰۱۵ کشورهای عضو گروه ۱+۵ تلاش داشتند که از قافله منافع تجاری و اقتصادی و بهره مندی از بازار ایران در مقابل آمریکا عقب نمانند و این تلاش بارها مذاکرات را از مسیر منحرف ساخت و در نهایت تکالیف و وظایف هر یک از سوی ها با تفاهم طرفین مشخص شد. حالا هم همه طرف ها در همان خطوط ترسیم شده از قبل حرکت خواهند کرد و دیگر خبری از دعواهای سیاسی بر سر سود اقتصادی و مالی اجرای برجام به آن شکل نیست. کشورهای اروپایی اگر هم دنبال سهمی برای خود در جبران خروج آمریکا از برجام و صدمات وارد آمده به یک توافق بین المللی هستند، باید آنرا از آمریکا طلب کنند که در این زمان با خروجش از برجام خسارت های سیاسی بین المللی، امنیتی و اقتصادی فراوانی را به این کشورها، مقررات بین المللی و به صورت کلی حیثیت و اعتبار بین المللی این کشورها تحمیل کرد. هر چند که ایران هم باید مراقب باشد در این روند مورد بازی و دست مایه اروپایی ها قرار نگیرد.
مذاکرات وین هم چنین از این جهت قابل مقایسه در سختی کار با مذاکرات ۲۰۱۵ نیست که امروز تفاهم و توافق بر سر احیای برجام از جانب افکار عمومی امری امکان پذیر و قابل باور است در حالیکه در ۲۰۱۳ و ۲۰۱۵ این انتظار در بین افکار عمومی جهانی و ایران نبود یا کم بود و همین مسئله روند دستیابی به توافق را دشوار و گاها ناامیدکننده می ساخت. تصمیم آمریکا برای ورود مستقیم به مذاکرات و از طرفی صدور فرمان مذاکره با آمریکا در قالب برجام از تهران سختی، پیچیدگی و حساسیت کار در مذاکرات ژنو و وین را بالا برد، در حالیکه در مذاکرات وین برای احیای برجام این حساسیت دیگر وجود ندارد و احتمال پیوستن آمریکا به صورت مستقیم و رسمی به برجام در روزها و هفته های آتی نزد افکار عمومی بسیار زیاد و محتمل است.
در مذاکرات هسته ای که به توافق بر سر برنامه جامع اقدام مشترک منجر گردید، همه طرف ها در نهایت از خواسته های حداکثری خود عدول کردند و بر سر یک چارچوب و برنامه جامع تفاهم کردند. ازاین رو اینکه در مذاکرات وین ۲۰۲۱ هم طرف ها از خواسته های حداکثری خود به صورت همزمان با حفظ منافع عدول کنند هم قابل پیشبینی و امری تجربه شده در گذشته است.
یکی از بزرگترین تهدیدها ضد ایران در مذاکرات ۲۰۱۵، قطعنامه های شورای امنیت بود که آمریکا همزمان با حمایت جامعه جهانی و هم پیمانانش از آن استفاده می کرد، اما در مذاکرات در ارتباط با احیای برجام دیگر هیچ یکی از ابزارهای فشار در اختیار آمریکا نیست و برعکس آمریکا تلاش دارد تا به شکلی با بازگشت به برجام و احیای مکانیسم ماشه یک مرتبه دیگر بالقوه این تهدیدات را در اختیار بگیرد. امری که با حساسیت از جانب ایرانیان تحت تأثیر سوءاستفاده رئیس جمهور وقت آمریکا از این مکانسیم دنبال می شود.
نکته دیگر که مذاکرات وین را تسهیل می کند، آگاهی و شناختی است که هیات های مذاکره کننده و دستگاههای سیاست خارجی پس از دو سال و اندی مذاکرات فشرده در ژنو و وین نسبت به رویکردها و سیاست های یکدیگر پیدا کرده اند که بسته به نوع نگاه دولت ها یا کشورها می تواند هم خوب باشد هم بد. در مذاکرات هسته ای تا کنون دیپلمات های مختلفی آمدند و رفتند، اما آنچه در جای خود باقی مانده و هدایت شده، مواضع کشورها بوده است. ازاین رو اگر مذاکرات احیای برجام در دولت حسن روحانی محقق نشود و مذاکرات به دولت بعدی با هر نگاه سیاسی منتقل شود، تفاوتی در اصل رویکرد ایران به برجام و اجرای آن ندارد. دولت بعدی اصلاح طلب تر یا اصولگراتر، مجری سیاست های کلی نظام خواهد بود.
در عین حال، آنچه تهدیدی برای مذاکرات احیای برجام به حساب می آید، بیماری کرونا در سطح جهانی و ملی از یک سو و محدودیت زمانی برای هر دو کشور ایران و آمریکا از سوی دیگر است. کرونا تعاملات، رایزنی ها و دسترسی ها را سخت و بسیار محدود کرده است؛ چه بسا ابتلای یک عضو یا اعضای هیات های دیپلماتیک به صورت کلی روند مذاکرات را با تاخیر مواجه کند. در عین حال تمامی توجهات کشورها صرف مقابله با کرونا و مدیریت این بحران است.
هم چنین ایران در آستانه انتخابات ریاست جمهوری است و دولت بایدن هم تلاش دارد هر چه زودتر با روشن ساختن مسئله برجام به سراغ مسایل مهم سیاست خارجی اش بخصوص چین برود. در هر حال تغییر دولت در ایران همان گونه که در آمریکا وقفه ای چندماهه ایجاد کرد، در ایران هم این وقفه را بوجود می آورد که این مسئله مذاکرات برجامی را تحت الشعاع قرار می دهد. یکی از مهم ترین صدمه ها به روند مذاکرات، رقابت های سیاسی انتخاباتی است که توان به انحراف کشاندن آنرا دارد.
به گزارش خبرگزاری نفت و گاز به نقل از ایسنا، مذاکرات احیای برجام در وین در حالی دنبال می شود که برخلاف مذاکرات ۲۰۱۳ و ۲۰۱۵ ضمن وجود اراده سیاسی از جانب دو طرف ایران و آمریکا برای بازگشت به برجام، آخر قابل پیشبینی، نقشه راه، دیپلمات های بلد راه، ابزار فنی و حقوقی از قبل طراحی شده در اختیار دارد. به همان اندازه که دولت قبلی در آمریکا در از بین بردن برجام و ایجاد موانع بسیار سیاسی و قانونی تلاش کرد، دولت فعلی در این کشور باید نسبت به برداشتن موانع ایجاد شده، تلاش کند.

منبع: oilna.ir

1400/02/03

13:15:53

5.0 / 5

1294

تگهای خبر: انرژی , تحریم , حقوق

این مطلب را می پسندید؟

(1)

(0)

تازه ترین مطالب مرتبط

نظرات بینندگان در مورد این مطلب

نظر شما در مورد این مطلب

نام:

ایمیل:

نظر:

سوال:

= ۷ بعلاوه ۳