قهرمان پور در هشتمین سال اجرای برجام پاسخ داد
آیا آمریکا و اروپا به فعال کردن مکانیسم ماشه نزدیک شده اند؟
به گزارش خبرگزاری نفت و گاز، هشتمین سال متوالی است که از آغاز اجرای یکی از مهم ترین توافق های سیاسی بین المللی نیم قرن اخیر می گذرد بدون این که این توافق به درستی و کامل اجرا شده باشد.
به گزارش خبرگزاری نفت و گاز به نقل از ایسنا، چهار سال از زمانی که آمریکا در اردیبهشت ۹۷ از برجام یک جانبه خارج شد و توافق هسته ای را به محاق برد می گذرد و هنوز کشورهای اروپایی، روسیه و چین برای جبران خسارت محض آمریکا به برجام کاری از پیش نبرده اند.
ایران از دو سال پیش حدودا اجرای تمامی تعهدات هسته ای خویش را کنار گذاشت و کارهای صلح آمیز هسته ای اش در قالب ان پی تی و موافقت نامه پادمان جامع دنبال می شود.
مساله "مذاکرات برای احیای برجام" ماه هاست که مثل توپ پینگ پنگ میان ایران و آمریکا رد و بدل می شود. دو طرف هم چنان بر سر خواست و مواضع خود ایستادند و هیچ یک از تلاش ها برای میانجی گری میان این دو کشور حتی از جانب اتحادیه اروپا به نتیجه منجر نشده است.
در هشتمین سال اجرایی شدن برجام، با توافقی مواجه هستیم که در عمل کار نمی کند اما طرف ها حاضر به خروج از آن و اعلام پایان کار آن نیستند. قرار بود در آخر سال هشتم اجرایی شدن برجام ایران به اغلب تعهدات هسته ای خود پایان دهد و فعالیت هایش روند عادی داشته باشند و از آن سو اغلب تحریم های بین المللی و ملی هسته ای، تسلیحاتی و اقتصادی برداشته شود. اگر توافق به روال خود اجرا می شد شاید شرایط برای تفاهم و همکاریهای منطقه ای و بین المللی در موضوعات مختلف هموار می شد اما نه تنها مفاد برجام اجرا نشد که تنش ها و اختلافات میان ایران و آمریکا و هم ایران و اروپا بیشتر و بیشتر شده است. حالا این سوال مطرح است که آیا ادامه این توافق و کوشش برای احیای آنچه هشت سال پیش رقم خورده امکان پذیر است؟
رحمان قهرمان پور در گفتگو با ایسنا در پاسخ به این که آیا توافق از همان جا که متوقف شده، می تواند در شرایط فعلی ایران و هم شرایط بین المللی از سر گرفته شود؟ اظهار داشت: امکان از سر گیری توافق برجام از جایی که متوقف شده بسیار اندک است. تغییر شرایط محیطی و نظام بین الملل در این چند سال قبل قابل توجه است. بعضی از این تغییرات بسیار مهم و اساسی هستند بشکلی که نمی شود آنها را نادیده گرفت، مثل جنگ اکراین که تبعات عمیق و طولانی مدت دارد. از سویی در آمریکا شاهد تضعیف پایگاه ترامپ و روی کار آمدن بایدن و تحولات انتخابات کنگره بودیم و در ایران هم در طول این مدت دولت تغییر کرده و آرایش و رقابت های سیاسی مهمی اتفاق افتاده است، بدین جهت به خاطر این شرایط امکان از سرگیری برجام عملا ممکن و میسر نیست.
برجام از جایی که متوقف شده نمی تواند احیا شود
وی در پاسخ به این که بسیاری معتقدند این توافق دیگر قابل اجرا شدن و بازگرداندن نیست و باید متنی جدید نوشت؟ اشاره کرد: وقتی می گویم برجام از جایی که متوقف شده نمی تواند احیا شود، به این معناست که احیای برجام ۲۰۱۵ هم هم اکنون کار دشوار و سختی است.
این کارشناس مسایل بین الملل در پاسخ به اینکه با این شرایط که برشمردید، توافق ۲۰۱۵ به لحاظ فنی و حقوقی می تواند هم چنان جایگاهی برای احیا داشته باشد؟ اظهار داشت: حقیقت اینست که نظام بین الملل مدام درحال تغییر است و وقتی شرایط تغییر می کند، متناسب با آن توافق ها هم تغییر می کنند. از آنجا که برجام توافقی سیاسی است تا یک پیمان حقوقی محکم بین المللی، تغییر شرایط سیاسی می تواند بر آن هم موثر باشد. از طرفی وقتی آمریکا از برجام خارج شد صدمه هایی به ایران وارد کرد، که اگر هر بازیگری به جای ایران باشد، نمی تواند این صدمه ها را نادیده بگیرد. پس مسئله فنی و حقوقی برجام متاثر از وضعیت سیاسی برجام است، یعنی محیط نظام بین الملل و روابط ایران و آمریکا و تحولات داخلی ایران و آمریکا هر کدام مهم هستند.
وی در پاسخ به این که برخی کارشناسان معتقدند تا دو سال دیگر مذاکره بر سر برجام و احیای آن امکان ندارد، هم به لحاظ شرایط سیاسی بین المللی و هم به خاطر نگاه دولت ایران و تیم مذاکره کننده که این افراد براین باورند آنها از ابتدا علاقه ای به اجرای توافق ۲۰۱۵ نداشته اند؟ اشاره کرد: احیای برجام تابع یک عامل نیست؛ خواست ایران یکی از متغیرهای اثرگذار می باشد و توانایی و اراده دولت و تیم مذاکره کننده و توان فنی آنها یکی از عوامل گوناگونی است که در رویکرد ایران به احیای برجام موثر است.
جنگ اکراین بیش تر از توان فنی تیم مذاکراتی در برهم خوردن مذاکرات موثر بود
قهرمان پور اضافه کرد: اگر اراده کلی در نظام سیاسی ایران بر احیای برجام باشد، توانایی فنی و دیپلماتیک خیلی مانع جدی نیست. حقیقت اینست که با وجود تغییر برخی افراد، برخی کارشناسان از همان دولت قبلی در این تیم بوده و هستند و آنها کار تکنیکی و فنی را پیش می برند، بدین جهت مسئله احیای برجام را نباید به توانایی فنی تیم مذاکره کننده تقلیل داد، هر چند منکر اهمیت آن مسئله هم نمی توان شد.
این کارشناس مسایل بین الملل با اعلان اینکه در اسفند ۱۴۰۰ با همین تیم دولت آقای رئیسی در آستانه توافق و احیای برجام بودیم اضافه کرد: اما آن چیزی که مانع توافق شد، اراده سیاسی و خواست گروههای سیاسی و ملاحظات فرافنی یا ملاحظات غیرفنی بود. پس این ادعا که توانایی فنی تیم مانع احیای برجام است، نوعی تقلیل گرایی است. مسئله دیگر اینست که وقتی در اسفند ۱۴۰۰ مذاکرات متوقف گردید، کمتر کسی فکر می کرد جنگ اکراین این قدر طولانی شود و تاثیرات گسترده و عمیق بر رویکرد غرب داشته باشد یا غرب را ضد جبهه روسیه منسجم کند. در ایران هم برخی تحلیل ها این بود که روسیه بزودی زلنسکی را شکست می دهد و دولت مطلوب خویش را روی کار می آورد.
وی با اعلان اینکه "شرایط غیرقابل پیشبینی ناشی از جنگ اکراین بیش تر از توان فنی تیم مذاکراتی در برهم خوردن مذاکرات و محقق نشدن احیای برجام موثر بود" اظهار داشت: با جنگ روسیه ضد اکراین در عمل آرایش قدرت های جهانی تغییر نمود، انسجام درونی کشورهای غربی بیش تر شد، روسیه ضعیف شد و چین وارد رقابت ملموس تری با آمریکا شد، پس شرایط محیطی کار را برای ما سخت تر کرد.
هر چه از احتمال احیای برجام کم می شود به همان اندازه امکان توسل آمریکا و اروپا به مکانیسم ماشه بیش تر می شود. قهرمان پور اشاره کرد: تغییر تیم مذاکراتی مسئله ای فرعی و ثانویه است، تیم تابع تصمیم کلی نظام و اجماع برای احیای برجام است. البته این حرف به مفهوم نفی تاثیرگذاری عملکرد تیم نیست، قاعدتا میز مذاکرات میدان اصلی مواجهه ایران و طرف های مذاکراتی است و آنها حتما بر مبنای نوع رفتار و استراتژی مذاکراتی ایران رفتارشان را تنظیم می کنند، در عین حال معتقدم نباید روی این مسئله بیش از اندازه اغراق کرد.
وی در پاسخ به اینکه چاره بازگشت طرف ها به میز مذاکره در چیست؟ اظهار داشت: اگر یکی از دو طرف یا هر دو طرف از خواست های قبلی خود کوتاه بیایند و به سمت نقطه بهینه برای مذاکرات حرکت کنند و فاصله کمتر شود امکان بازگشت به برجام وجود دارد، اما وضعیت طوری است که احساس می کنم پس از جنگ اکراین به رهبری غرب و آمریکا و برخلاف چند ماه گذشته و اسفند ۱۴۰۰، انگیزه و تمایل زیادی برای احیای برجام وجود ندارد و ارزیابی آمریکا از موقعیت ایران پس از جنگ اکراین در این بی میلی بی تأثیر نیست.
مرگ برجام تبعات زیادی برای ایران خواهد داشت
این کارشناس مسایل بین الملل در پاسخ به این که صدمه ها و صدمات ناشی از مرگ برجام برای ایران در شرایط فعلی چیست؟ اظهار داشت: مرگ برجام تبعات زیادی برای ایران خواهد داشت؛ اول این که ایران هراسی تشدید می شود بخصوص اگر ما مقصر مرگ برجام جلوه نماییم. در آن صورت باید انتظار اعمال فشار و افزایش فشار بین المللی و منطقه ای و سوءاستفاده همسایگان از این وضعیت و سخت شدن شرایط اقتصادی را انتظار داشته باشیم. مرگ برجام امیدها در اقتصاد ایران را کمرنگ می کند و بخشی از جامعه به این نتیجه می رسد که توان مذکراتی ایران اندک است که آثار خوبی در جامعه نخواهد داشت.
قهرمان پور در رابطه با تهدید مکانیسم ماشه ضد ایران بخصوص در شرایطی که اروپایی ها فضای سیاسی را ضد ایران به لحاظ حقوق بشری شدت بخشیده اند، اظهار داشت: به نظرم رفتن آمریکا و اروپا به سمت استفاده از مکانیسم ماشه چندان دور از ذهن نیست. اگر آنها احساس کنند شرایط برای این کار برقرار است و یک اجماع حداقلی ایجاد کنند و مطمئن شوند روسیه و چین واکنش تندی نشان نخواهند داد، احیانا به سمت استفاده از مکانیسم ماشه حرکت کنند، این بستگی به ارزیابی آنها از شرایط و محیط سیاسی بین المللی و شرایط ایران دارد. اما هر چه از احتمال احیای برجام کم می شود به همان اندازه امکان توسل آمریکا و اروپا به مکانیسم ماشه بیش تر می شود.
خروج از وضعیت کنونی با تصمیم های کوچک و معمولی امکان پذیر نیست
وی در پاسخ به این که علاوه بر شرایط حاکم بر مبحث هسته ای و برجام در چند ماه اخیر تحولات سیاسی ایران جبهه جدیدی ضد ایران در بحث مسایل حقوق بشری و سیاسی به وجود آورده است، به عبارتی ایران از دو جبهه مسایل حقوق بشری و هم موضوعات فنی و پادمانی باقی مانده تهدید به ارجاع به شورای امنیت است، با این تهدیدات چه باید کرد؟ اشاره کرد: به نظر در کنار پرونده هسته ای و تعریف ایران بعنوان تهدیدی برای امنیت بین الملل ذیل فصل هفتم منشور سازمان ملل، پرونده دیگری در رابطه با حقوق بشر در جریان است که در چند ماه آتی می تواند به یکی از چالش های جدی ایران در صحنه بین المللی تبدیل گردد.
این کارشناس مسایل بین الملل اضافه کرد: البته در مورد حقوق بشر اجماع نظر بین المللی معمولاً کمتر از مسایل هسته ای است اما حقیقت اینست که اگر مبحث حقوق بشر و هسته ای را کنار هم بگذاریم، خروجی آنها ساختن یک تصویر تهدیدآمیز از ایران برای جامعه بین الملل از یک طرف و برای شهروندان ایران از سوی دیگر است. یعنی خواسته اروپا و آمریکا از طرح مسئله حقوق بشر اینست که به جهانیان بقبولانند که ایران نه تنها برای همسایگان و جامعه بین الملل یک تهدید است بلکه مردم خودش را هم سرکوب می کند. این تصویرسازی نتایج بلندمدت خطرناکی به لحاظ سیاسی و اقتصادی و بین المللی برای ایران خواهد داشت و سناریوهای خطرناکی را به اذهان می آورد، بدین جهت لازم است تا تصمیم گیران حساس بودن شرایط را به درستی درک کنند و توجه داشته باشند که خروج از این وضعیت با تصمیم های کوچک و معمولی امکان پذیر نیست و هر چه بیشتر تاخیر نماییم، به همان اندازه مجبور می شویم در آینده تصمیمات سخت و دشوارتری بگیریم.
منبع: خبرگزاری نفت و گاز
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب