از قیر تا لبنیات قاره ای با ظرفیت 10 برابری صادرات ایران
خبرگزاری نفت و گاز: آفریقا بعد از آسیا دومین قاره بزرگ و پرجمعیت جهان به شمار می رود؛ قاره ای که می تواند ظرفیت صادرات ایران را ۱۰ برابر کند.
به گزارش خبرگزاری نفت و گاز به نقل از مهر، آفریقا بعد از آسیا دومین قاره بزرگ و پرجمعیت جهان محسوب می شود. این قاره ۳۰ میلیون و ۳۰۰ هزار کیلومتر مربعی از حدود ۵۴ کشور تشکیل شده و نزدیک به ۱ میلیارد و ۴۵۰ میلیون نفر جمعیت در خود جای داده است.
این قاره از نظر اقتصادی می تواند یکی از مقاصد جذاب برای تجار ایرانی باشد. حجم کل صادرات، واردات و خدمات در این قاره به ۲۵۰۰ میلیارد دلار رسیده و روند رو به رشد در بیشتر این کشورها، شرایط را برای توسعه بازار کالاها و خدمات ایرانی فراهم نموده است. اما با وجود این، تجار ایرانی جایگاه چندانی در تجارت آفریقا ندارند و نقش ایران در این بازار بزرگ، یک نقش حاشیه ای است.
در همین خصوص با سیدطه حسین مدنی رییس اندیشکده حکمرانی هوشمند و مسعود برهمن رییس اتاق مشترک ایران و آفریقا گفت و گو کردیم.
صادرات پراکنده ایران به ۴۰ کشور آفریقایی
مدنی در این خصوص اظهار داشت: طبق آمار گمرک، ما در سال ۱۴۰۲، مجموعاً ۱۰۳۰ مورد صادرات به کشورهای آفریقایی داشته ایم. سنگین ترین محموله های صادراتی ما، شامل ۳۵۰ هزار تن اوره به ارزش ۱۱۰ میلیون دلار به مقصد آفریقای جنوبی بوده است. محموله بعدی با وزن ۱۵۷ هزار تن و ارزش ۴۶ میلیون دلار به موزامبیک ارسال شده است. این محموله ها در HS Code ۳۱۰۲ و از مبدأ منطقه ویژه اقتصادی پارس صادر گردیده است. یک محموله ۱۵۵ هزار تنی هم شامل محصولات نیمه تمام فولادی به ارزش ۷۵ میلیون دلار از منطقه ویژه اقتصادی بندر امام خمینی (ره) به غنا صادر گردیده است.
مدنی افزود: سبک ترین محموله های صادر شده به آفریقا در سال ۱۴۰۲ هم در HS Code ۰۹۱۰ شامل دو محموله یک کیلوگرمی زعفران از مشهد به آفریقای جنوبی و تونس هر کدام به ارزش ۵۰۰ دلار و یک داروی ۵۰ دلاری از فرودگاه امام خمینی (ره) به نیجریه بوده است.
رئیس اندیشکده حکمرانی هوشمند تصریح کرد: در سال ۱۴۰۲ ایران مجموعاً به ۴۰ کشور آفریقایی صادرات داشته که حجم کل آن حدود دو میلیون تن، ارزش دلاری آن حدود ۷۰۰ میلیون دلار و ارزش ریالی آن حدود ۲۷ هزار میلیارد تومان بوده است.
بررسی صادرات ایران به سیشل، کومور، الجزایر، کنگو، نیجریه، اتیوپی و مصر
وی در ادامه به بررسی کوچک ترین، بزرگترین و پرجمعیت ترین کشورهای آفریقایی پرداخت و اظهار داشت: سیشل و کومور کوچک ترین، الجزایر و کنگو، پهناورترین و نیجریه، اتیوپی و مصر هم پرجمعیت ترین کشورهای آفریقایی هستند.
رئیس اندیشکده حکمرانی هوشمند افزود: ایران در سال ۱۴۰۲ هفت مورد صادرات به وزن ۵۸ تن و ارزش حدود ۷۰ هزار دلار به کشور سیشل داشته که سنگین ترین محموله، ۲۰ تن مکمل های غذایی از منطقه ویژه اقتصادی کاوه و کم ارزش ترین محموله، یک مرسوله ۵۰۰ دلاری از منطقه ویژه اقتصادی ایرانی ها به این کشور ارسال شده است. به کومور هم هشت مورد صادرات در مجموع با وزن حدود ۱۸ تن و ارزش حدودی ۱۵ هزار دلار داشته ایم که هفت مورد آن شیرینی جاتی بوده که از تبریز ارسال شده است. با ارزش ترین محموله هم چهار هزار دلار آب معدنی گازدار بوده که از بندر شهید رجایی اجازه خروج گرفته است.
صادرات ایران به الجزایر و کنگو کمتر از ۲۹ میلیون دلار بوده است
وی در ادامه اظهار داشت: الجزایر و کنگو بعنوان پهناورترین کشورهای آفریقایی مورد بررسی قرار گرفتند. در سال ۱۴۰۲ ما فقط چهار مورد صادرات با وزن حدود ۴۶ هزار تن و ارزش حدود ۲۲.۵ میلیون دلار به این کشور صادرات داشتیم. سه مورد از صادرات ثبت شده با HS Code ۰۸ و شامل مغز پسته و کشمش بوده است. یک مورد دیگر بالاتر از ۲۰ میلیون دلار شمش فولاد بوده است. به کنگو هم حدود ۱۴ مورد با ۱۴ هزار تن وزن و شش میلیون دلار ارزش، صادرات داشته ایم که سبک ترین آن یک مرسوله یک کیلوگرمی خاویار از فرودگاه امام خمینی (ره) و سنگین ترین محموله هم شامل ۶۰۰۰ تن قیر از بندر شهید رجایی بوده است. علاوه بر این یک محموله میله های فولادی به ارزش سه میلیون دلار هم از کاشان به کنگو ارسال شده است.
رئیس اندیشکده حکمرانی هوشمند افزود: کشور نیجریه با بالاتر از ۲۳۰ میلیون نفر جمعیت، اتیوپی با بالاتر از ۱۱۵ میلیون نفر جمعیت و مصر با بالاتر از ۱۰۲ میلیون نفر جمعیت هم بعنوان پرجمعیت ترین کشورهای آفریقایی مورد بررسی قرار گرفتند.
صادرات فقط ۴۸ میلیون دلاری به کشور ۲۳۰ میلیون نفری نیجریه
وی اضافه کرد: در سال ۱۴۰۲ مجموعاً ۱۲۵ هزار تن کالا به ارزش حدود ۴۸ میلیون دلار از ایران به نیجریه ارسال شده است. در این مدت حدود ۷۰ مورد صادرات از فرودگاه امام خمینی (ره)، فرودگاه پیام، گمرک مرز بازرگان، مشهد، ملایر، تبریز، قزوین، شیراز، کاشان، قم، یزد، بندر شهید رجایی و … به نیجریه انجام شده است. سنگین ترین محموله ارسالی به نیجریه، ۱۲۵ هزار تن اوره به ارزش ۴۵ میلیون دلار بوده که از منطقه ویژه پارس به این کشور ارسال شده است. کم ارزش ترین مرسوله ها هم شامل یک مورد دارو به ارزش ۵۰ دلار و یک کیت تشخیص دارو به ارزش ۲۳ دلار از فرودگاه امام خمینی (ره) و حدود هشت کیلوگرم سوسیس به ارزش ۶۰ دلار از فرودگاه شیراز بوده است.
سهم ۱.۵ میلیون دلاری ایران در بازار ۱۱۵ میلیون نفری اتیوپی!
مدنی در مورد وضعیت صادرات به اتیوپی هم اظهار داشت: در سال ۱۴۰۲ حدود ۱۰ مورد صادرات با ۳۵۰۰ تن وزن و ۱.۵ میلیون دلار ارزش، به این کشور ۱۱۵ میلیون نفری ثبت شده است. سبک ترین بار ارسالی به اتیوپی، یک مرسوله دو کیلوگرمی واکسن ویژه حیوانات با تجویز دامپزشک به ارزش ۳۱ دلار بوده که از فرودگاه امام خمینی (ره) ارسال شده است. با ارزش ترین محموله هم شامل ۷۰۲ هزار دلار هیدروکسید سدیم بوده که از بندر شهید رجایی ارسال شده است. ایران هیچ محموله بالای یک میلیون دلاری به اتیوپی صادر نکرده است.
نمای صادرات ایران به آفریقا در سال ۱۴۰۲ به گزارش گمرک جمهوری اسلامی ایران
کل صادرات ایران به مصر ۲۰ میلیون دلار بوده است
رئیس اندیشکده حکمرانی هوشمند تصریح کرد: کل صادرات ایران به مصر ۱۰۲ میلیون نفری هم ۱۵ محموله بوده که مجموعاً ۴۵ هزار تن وزن و کمتر از ۲۰ میلیون دلار ارزش داشته است. با ارزش ترین بار ارسالی به این کشور، یک محموله ۴۰ هزار تنی و ۱۹ میلیون دلاری شمش فولاد بوده است. ارزش ۱۴ محموله دیگر هم مجموعاً کمتر از یک میلیون دلار بوده است.
وی در ادامه به پتانسیل آفریقا برای ارسال لبنیات ایرانی هم اشاره و اشاره کرد: درآمد فروش محصولات لبنی در آفریقا، از حدود ۹ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۱ به حدود ۱۱ میلیارد دلار رسیده و انتظار می رود تا سال ۲۰۳۳ به حدود ۱۴ میلیارد دلار برسد.
وی با اشاره به آمار تفکیک شده مؤسسه تحقیقاتی Cognitive Market Research از بازار آفریقا، اظهار داشت: در آفریقای جنوبی، این رقم به ترتیب از ۳ میلیارد دلار در شروع دهه جاری به ۳.۸ میلیارد دلار در میانه دهه رسیده و احتمال می رود تا سالهای ابتدایی دهه آینده به بالای ۴.۵ میلیارد دلار افزایش یابد. در نیجریه نیز درآمد فروش بازار لبنیات از ۱ میلیارد دلار به ۱.۳ میلیارد دلار رسیده و انتظار می رود به ۱.۷ میلیارد دلار برسد. همینطور درآمد بازار لبنیات مصر در سال ۲۰۲۱ حدود ۱.۲ میلیارد دلار بود و در سال ۲۰۲۵ به حدود ۱.۴ میلیارد دلار رسید و احتمالا در سال ۲۰۳۳ به ۱.۶۶ میلیارد دلار برسد. در دیگر نقاط قاره آفریقا، درآمد فروش محصولات لبنی از ۴.۶ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۱ به ۵.۷ میلیارد دلار در ۲۰۲۵ رسیده و انتظار می رود در سال ۲۰۳۳ به حدود ۷.۴ میلیارد دلار افزایش یابد.
جای خالی ایران در بازار ۱۱ میلیارد دلاری لبنیات آفریقا
رئیس اندیشکده حکمرانی هوشمند تصریح کرد: با توجه به این حجم از بازار و اعتمادی که نسبت به لبنیات با برند حلال ایران در کشورهای همسایه و آفریقایی بوجود آمده و همینطور قابلیت صنعت لبنیات کشور، ایران می توانست سهم خیلی بالایی در تامین لبنیات آفریقا داشته باشد اما متاسفانه هیچ کدام از کشورهای آفریقایی در بین ۱۰ کشور اول مقاصد صادراتی لبنیات ما قرار ندارند. بطوریکه طبق آمار گمرک، ایران در سال ۱۴۰۲ در قسمت HS Code ۰۴ که عمده آن مربوط به لبنیات است بالاتر از ۵۵۷ هزار تن به ارزش حدود ۷۴۶ میلیون دلار صادرات داشته است. مقصد ۵۳ درصد ارزشی این صادرات کشور عراق بوده است. ۲۲ درصد به پاکستان و ۹ درصد آن به افغانستان صادر گردیده است. کشورهای امارات، آذربایجان، سوریه، ترکمنستان، قزاقستان، ازبکستان، گرجستان و ارمنستان هم در گروه های بعدی قرار داشته اند.
ضرورت نگاه علمی به توسعه تجارت ایران / اطلس تجارت و بررسی کشورهای آفریقایی
مدنی تصریح کرد: آمار اشاره شده از رفتار کاملا غیرحرفه ای، غیراصولی و غیرعلمی در برخورد با موضوع مهم تجارت و صادرات بخصوص در برابر قاره مهم و پرپتانسیل آفریقا حکایت دارد. برای بهبود این وضعیت و افزایش سهم ایران از بازار ۲۵۰۰ میلیارد دلاری آفریقا، لازم است که بازار کشورهای این قاره برپایه هوش مصنوعی به شکل برخط، آنالیز و به صورت جامع شناسایی شود. ابزار «اطلس تجارت ایران» به خوبی می تواند این شرایط را فراهم آورد. اطلس تجارت ایران می تواند به جای توسعه عریض و گسترده، بر کشورهای هدف تمرکز کند. ایران در بازار قاره آفریقا با خلأهای خیلی زیادی مواجه می باشد و ابزار اطلس تجارت ایران می تواند عملکرد تجار ما در بازار این کشور را متحول کند و کلید ورود به این بازار باشد.
وی در انتها اظهار داشت: در این راستا، مقرر است اواخر آذر امسال نشستی با عنوان اطلس تجارت ایران توسط اندیشکده حکمرانی هوشمند برگزار گردد. این رویداد، فرصت خوبی برای جمع شدن همه ذینفعان حوزه تجارت است. این رویداد می تواند با طرح چالش ها، بررسی ظرفیت ها و آخرین دستاوردها و … اتفاقات خوبی را رقم بزند. در گام اول خیلی مهم است که ما در حوزه های صادرات، واردات و ترانزیت معطل تغییرات گسترده نمانیم و ظرفیتهای در دسترس موجود را برای تغییرات حداقلی فعال نماییم. بعد از آن در گامهای بعدی میتوان سیاست نامه ها و سفارش هایی برای تسهیلگری و اصلاحات بنیادی به حاکمیت پیشنهاد کرد تا در توسعه کشور، بهبود عملکرد و ارزآوری مؤثر واقع شود.
افزایش تجارت میان ایران و آفریقا نیازمند اصلاح ذهنیت ها
مسعود برهمن رییس اتاق مشترک ایران و آفریقا هم با اشاره به اینکه تا حالا ۳۳ اتاق مشترک برای تسهیل مبادلات با سایر کشورها در ایران تأسیس شده، اظهار داشت: اما برای کل قاره آفریقا یک اتاق مشترک تعریف شده است.
برهمن اضافه کرد: در سالهای قبل به کشورهای آفریقایی برای گسترش مبادلات و روابط تجاری توجه زیادی نشده است. همین مسأله سبب شده امروز حجم تجارت ما با کل قاره آفریقا در حد ۱.۵ میلیارد دلار باشد که ۱.۲ میلیارد دلار سهم صادرات ایران و ۳۰۰ میلیون دلار هم سهم واردات از کشورهای آفریقایی است.
وی افزود: این در حالیست که قاره آفریقا به سبب عقب ماندگی های گذشته و وجود خلأهای قبلی، امروز از سرعت رشد خیلی بالایی برای جبران کمبودها برخوردار می باشد. امروز مبادلات تجاری و صادرات و واردات کشورهای این قاره حدود ۱۵۰۰ میلیارد دلار برآورد می شود. حجم خدمات و فعالیتهای پیمانکاری هم نزدیک به هزار میلیارد دلار تخمین زده می شود. این یعنی حجم کل بازار این قاره یک میلیارد و ۴۵۰ میلیون نفری به حدود ۲۵۰۰ میلیارد دلار رسیده و شرایط برای فعالیت اقتصادی در این قاره خیلی مناسب می باشد.
برهمن تصریح کرد: حال ۱۹ کشور آفریقایی در ایران سفارت دارند و سفارت های ما هم در ۲۴ کشور این قاره فعال است. طی سالهای قبل ما دیپلماسی اقتصادی ضعیفی در آفریقا داشته ایم اما در دولت شهید رئیسی، با ایجاد یک سه ضلعی از معاونت دیپلماسی وزارت امور خارجه، سازمان توسعه تجارت و اتاق مشترک ایران و آفریقا، توجه به این قاره بیشتر جلب و مبادلات ما با این کشورها حدودا دو برابر شد.
برهمن با اشاره به شرایط داخلی و رکودی که به سبب شرایط اقتصادی مردم در کشور بوجود آمده است، اظهار داشت: در این شرایط خیلی از تولیدکنندگان به فکر توسعه بازارهای صادراتی افتاده اند اما مشکلی که وجود دارد اینست که فعالین اقتصادی ما طی سالهای قبل بیشتر بر واردات تمرکز داشته اند تا صادرات. به این علت خیلی از آنها برای توسعه بازارهای صادراتی با موانعی در بازاریابی، رعایت استانداردها، زبان و … مواجهند. اتاق های بازرگانی دراین خصوص می توانند با ارایه آموزش های لازم، کار آنها را تسهیل کنند.
بستر خوبی برای صادرات به آفریقا فراهم شده است
وی افزود: علی ای حال الان بستر خوبی برای صادرات بوجود آمده است هر چند با عنایت به مکانیزم ماشه با چالش هایی بخصوص در قسمت حمل و نقل دریایی روبرو شده ایم اما می توانیم این چالش ها را پشت سر بگذاریم.
برهمن اظهار داشت: همکاری در چهارچوب بریکس، یکی از راهکارهای پشت سر گذاشتن موانع مربوط به تبادلات مالی است. بریکس نزدیک به ۲۵ تا ۳۰ درصد مبادلات میان کشورهای عضو را بسمت فلزات قیمتی سوق داده و دلار را از این مبادلات حذف کرده است. اخیراً هم مبادله کالا به کالا را آغاز نموده و این هم می تواند شرایط را برای ما تسهیل نماید. با عنایت به عضویت ۱۲ کشور و درخواست عضویت ۶۰ کشور دیگر، بریکس می تواند بخشی از چالش های ما در مبادلات خارجی را رفع کند.
عملکرد جزیره ای و نبود نقشه راه برای صادرات
وی اضافه کرد: خیلی مهم است که ما در قسمت صادرات با برنامه و نقشه راه عمل نماییم و بدون برنامه وارد این حوزه نشویم. متاسفانه حال در این بخش با عملکرد جزیره ای و نبود نقشه راه در نهادهای مختلف مواجه هستیم. همینطور توسعه صادرات به کمک دولت در قسمت حمل و نقل نیاز خیلی زیادی دارد. دولت باید در کشتیرانی تسهیلگری داشته باشد و هزینه دهد چون با این شرایط و تا وقتی که کشتی ها بگویند تا پر نشوند حرکت نمی کنیم؛ شاهد توسعه صادرات نخواهیم بود. دولت حداقل باید تا چند سال برای راه افتادن این بخش هزینه کند و حتی ضرر دهد.
موافقت نامه های تعرفه ای با کشورهای آفریقایی به سود ایران است
برهمن در رابطه با موانع تعرفه ای برای تجارت با کشورهای آفریقایی اظهار داشت: خیلی از این کشورها تولید خاصی ندارند و برداشتن تعرفه ها تهدید خاصی برای تولیدکنندگان داخلی محسوب نمی گردد. بیشتر تولیدات این قاره قهوه، دانه های روغنی و محصولاتی از این جنس است. ازاین رو تفاهم برای برداشتن تعرفه ها با این کشورها به سود ما است.
وی در رابطه با زمینه هایی مشارکت اقتصادی ایران در کشورهای آفریقایی اظهار داشت: ما در قسمت معدن شامل اکتشاف، استخراج، بهره وری و تامین، تعمیر و نگهداری ماشین آلات از توان خوبی برای مشارکت در کشورهای آفریقایی برخوردار هستیم. در حوزه تصفیه پساب هم امکان مشارکت در کشورهای آفریقایی وجود دارد. در حوزه نفت، گاز و پتروشیمی هم با عنایت به نفت خیز بودن ۱۵ کشور آفریقایی، شرکت های ایرانی به خوبی قادر به راه اندازی، تعمیر و نگهداری پالایشگاه در این کشورها هستند. ساخت و ساز یکی از بخش های پرپتانسیل قاره آفریقا است. کل قاره آفریقا به راه اندازی ۹۷ میلیون واحد مسکونی نیاز دارد و شرکت های ایرانی می توانند در این بازار بزرگ مشارکت داشته باشند. راه سازی، سدسازی، نیروگاه های تجدیدپذیر، آموزش های فنی و حرفه ای، صادرات لوازم خانگی، پوشاک، حوزه درمان، صادرات دارو و تجهیزات پزشکی، راه اندازی و نوسازی بیمارستان، اعزام جراح و توریسم درمان هم از دیگر زمینه های حضور ایران در کشورهای آفریقایی است.
برهمن اضافه کرد: در قسمت کشاورزی هم می توانیم با عنایت به وجود آب و نیروی کار به کشت و دامپروری فراسرزمینی در آفریقا بپردازیم.
نگاه مثبت کشورهای آفریقایی به ایران
رئیس اتاق مشترک ایران و آفریقا افزود: خود کشورهای آفریقایی هم به همکاری با ایران تمایل دارند چون در مقابل نگاه غیرانسانی سایر کشورها، احساس می کنند که ما یک نگاه برد-برد به آفریقا داریم. همکاری آنها با آمریکا و اروپا در این سال ها از روی ضرورت بوده است. چینی ها هم در این سال ها به کشورهای آفریقایی نزدیک به ۱۵۰ میلیارد دلار وام داده اند. وام هایی که می دانستند این کشورها قادر به بازپرداخت نیستند.
ایران فقط در ۳ کشور آفریقایی رایزن اقتصادی دارد ترکیه در ۴۴ کشور
وی اضافه کرد: ما در گذشته در آفریقا به خوبی فعال نبوده ایم و فقط در سه کشور رایزن اقتصادی فعال کرده ایم. این در حالیست که ترکیه در ۴۴ کشور قاره آفریقا رایزن اقتصادی دارد. ظرفیت برای ما در قاره آفریقا خیلی بالا است و میتوان مبادلات فعلی را از ۱.۵ میلیارد دلار فعلی به ۱۰۰ میلیارد دلار رساند. بازار آفریقا برای حدودا تمام کالاهای ایرانی ظرفیت دارد.
تصور نادرست ایرانیان از قاره آفریقا
برهمن در رابطه با وضعیت امنیت در کشورهای آفریقایی هم اظهار داشت: امنیت در این کشورها نسبت به قبل خیلی بهتر شده است. اما متاسفانه ذهنیت فعالین اقتصادی ما نسبت به این کشورها خوب نیست و باید تغییر کند. تجار ایرانی تصور می کنند آفریقا فقط حیات وحش، گرسنگی و ناامنی است در صورتیکه چنین نیست. البته آفریقایی ها هم به سبب ترور رسانه ای، از ایران شناخت درستی ندارند. این ذهنیت ها باید تغییر کند. ما در اتاق مشترک ایران و آفریقا اهتمام کرده ایم طی جلساتی که با فعالین اقتصادی استانهای مختلف برگزار می نماییم به اصلاح این ذهنیت ها و معرفی فرصت ها بپردازیم.
رئیس اتاق مشترک ایران و آفریقا شیوه های آشنایی با موقعیت های آفریقا اظهار داشت: تجار با حاضر شدن در نمایشگاه های مختلف می توانند با موقعیت های صادراتی و تجاری آشنا گردند. اعزام هیات های تجاری، تحقیقات بازار و همینطور عضویت در اتاق مشترک برای آشنایی تدریجی با موقعیت های این قاره، از دیگر شیوه های حضور در بازارهای آفریقا است.
وی در انتها با اشاره به اینکه امروز کشور نیازمند توسعه بازارهای صادراتی است، اظهار داشت: یکی از اقداماتی که در امتداد تسهیل تجارت با آفریقا صورت گرفته، امضای تفاهم نامه با صندوق ضمانت بوده است. در این تفاهم، تا سه میلیارد دلار از سرمایه گذاری ایرانیان در آفریقا ضمانت شده تا اگر فعال اقتصادی در این کشورها گرفتار مشکل شد، خسارت او جبران شود. همینطور دو میلیارد دلار هم از صندوق توسعه ملی برای کار با آفریقا درنظر گرفته شده است تا فعالین اقتصادی کشور بتوانند با کارمزد هشت و نیم درصد از این تسهیلات استفاده نمایند. هر چند این ارقام در مقابل رقبا زیاد نیست اما برای فعالین اقتصادی ما فرصت خیلی خوبی شمرده می شود.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب